Valerius Maximus

Valerius Maximus, romeins historicus ten tijde van keizer Tiberius, auteur van een verzameling historische exempla rondom het thema 'merkwaardige daden en gezegden', in negen boeken, met de titel Facta en dicta memorabilia. Het werk is opgedragen aan keizer Tiberius, aan wiens adres ook veelvuldig vleierijen voorkomen, en werd kort na de val van Seianus in 31 nC gepubliceerd, nadat de auteur met de compositie van het werk reeds enige jaren tevoren, nl. in 27 nC, toen hij zijn patronus Sextus Pompeius op een reis naar Griekenland en Klein-Azië had begeleid, was begonnen. Het doel van het werk was, zoals de schrijver zelf verklaart, op de eerste plaats aan declamatoren een verzameling voorbeelden te bieden, om daaruit te kunnen putten voor hun argumentatie. Het materiaal is door de schrijver over de negen boeken verdeeld in 94 rubrieken, die voornamelijk betrekking hebben op religie, politiek en allerlei virtutes. Als ordeningsprincipe is voorts een indelin in respectievelijk romeinse (exempla domestica of Romana) en niet-romeinse, voornamelijk griekse, voorbeelden (exempla externa) toegepast, waarbij overigens de tweede soort slechts ongeveer de helft van de eerste omvat.

Als bronnen gebruikte V. Maximus - zij het door gaans weinig ritisch - vooral Livius en Cicero, en in mindere mate ook Varro, Coelius Antipater, Pompeius Trogus en een aantal griekse schrijvers.

De stijl is sterk retorisch gekleurd. Het werk werd in de oudheid en de middeleeuwen veel gelezen. In de 4e en 5e eeuw werden er twee verkorte versies (Epitomai) van gemaakt, resp. van de hand van Iulius Paris en Ianuarius Nepotianus.


Lit. Moderne uitgaven: C. Kempf, Valerii Maximi factorum et dictorum memorabilium libri IX. Cum Iulii Paridis et Ianuarii Nepotiani Epitomis (Leipzig 1888 = Stuttgart 1966). Met franse vertaling: P. Constant, Valère Maxime, Actions et paroles mémorables (Paris 1935). Met italiaanse vertaling: R. Faranda, Valerio Massimo, Detti et fatti memorabili (Turijn 1971).

Index: E. Otón Sobrino, exico de Valerio Maximo 1-2 (A-M) (Madrid 1977v). Studies: R. Helm (PRE 8A, 90-116). GRL 2, 2, 264-272. - C. Bosch, Die Quellen des V. Maximus. Ein Beitrag zur Erforschung der Literatur der historischen Exempla (Stuttgart 1929). A. Klotz, Studien zu V. Maximus und den Exempla (München 1942). G. Comes, Valerio Massimo Rome 1950). M. Fleck, Untersuchungen zu den Exempla des V. Maximus (Diss. Marburg/ Lahn 1974) R. Guerrini, Studi su Valerio Massimo (Pisa 1981). [Brouwers]



Lijst van Auteurs