Neapolis
Neapolis (Νεάπολις), griekse havenstad aan de Golf
van Napels; thans Napoli (italiaans)
of Napels.
De door inwoners van Cumae in de 7e eeuw vC gestichte nederzetting Parthenope werd omstreeks 540 vC opgegeven. Kort na de slag bij Cumae (474 vC) stichtten Cumaeërs op dezelfde plaats een 'nieuwe stad', Neapolis. Misschien namen aan deze volksplanting ook Syracusanen deel. Omstreeks 440 vC kreeg Athene, dat kort tevoren Thurii had gesticht, grote invloed in N. Van de verdere geschiedenis is betrekkelijk weinig bekend. Ca. 327 vC sloot de stad een verbond met Rome, waarbij zij haar autonomie behield, evenals haar griekse taal en karakter. Het romeinse burgerrecht verwierven de Napolitanen in 89 vC. In 2 nC voerde Augustus de spelen ter ere van de nimf Parthenope weer in. In 79 nC werd de stad ernstig door aardbevingen geteisterd, waarvoor zij financiële steun van Titus ontving. Keizer Hadrianus bekleedde het ambt van demarch, de voornaamste functie in de stad. Enkele gegevens over de staatsinstellingen van N. zijn bekend uit epigrafische documenten.
Van de antieke stad is weinig in het moderne Napels
teruggevonden. Het stadsplan verliep volgens
het Hippodamische schaakbordpatroon. Van de
ommuring is het tracé in grote lijnen te volgen.
De tempel van de Dioscuren
(onder de S. Paolo
Maggiore) lag aan de decumanus in de omgeving
van de antieke agora. Behalve van een theater en
een odeon zijn er nog resten van thermen en
openbare gebouwen (aerarium, carceres en curia) teruggevonden.
Uit N. was de latijnse dichter Statius geboortig.
Vergilius bracht er zijn laatste levensjaren door en werd
er begraven. Op de Peutinger kaart (foto rechts: midden onder) wordt N. Neapoli genoemd.
Lit. H. Philipp (PRE 16, 2112-2122). M. Napoli (EAA 5, 332 334). - J. Beloch, Campanien² (Breslau 1890 = Rome 1964) 26-88. M. Napoli, Napoli greco-romana (Napels 1959). F. Ghinati, Ricerche sui culti greci di Napoli in età imperiale romana (Atene e Roma 12, 1967, 97-109). M. Napoli, Storia di Napoli 1 (Napels 1968) 375-622. [J. A. de Waele]