Herculaneum
Herculaneum (Ἡράκλειον), stadje in Campanië, 8
km ten zuiden van Napels aan zee gelegen op een
uitloper van de Vesuvius;
thans Ercolano. Herculaneum dankt
zijn naam aan Heracles,
die het bij zijn terugkeer uit
Iberië gesticht zou hebben. Oorspronkelijk bewoond
door Osken, kwam de nederzetting in de 6e eeuw vC
in etruskische (ca. 500 in griekse?) en op het eind
van de 5e eeuw vC in samnitische handen; na de
tweede samnitische oorlog
sloot zij zich aan bij de
romeinse confederatie (307 vC). Tijdens de italische
bondgenotenoorlog (91-89) koos Herculaneum evenals
Pompeji
en Nola de zijde van de rebellen; na zijn verovering
door een legaat van Sulla werd het een municipium,
bestuurd door duoviri. Sedertdien was het een rustige
villastad, waar rijkelui een luxueus leven leidden.
Reeds in 63 nC door een aardbeving zwaar gehavend,
werd Herculaneum bij de grote vulkaanuitbarsting van
79 diep begraven onder een zware laag vulkanische
slam. Deze verhardde tot een soort tufsteen, die
meer dan in Pompeji de resten volledig afsloot en
daardoor beter geconserveerd heeft. Zo zijn er ook
talrijke houten voorwerpen bewaard gebleven. In de
18e eeuw werden via schachten en onderaardse
gangen onder het huidige Resina theater en basilica
teruggevonden. De in 1828 begonnen systematische
uitgraving werd na herhaalde onderbrekingen in
1927 door de italiaanse regering met kracht hervat.
Tot 1982 waren slechts 6 bewoners teruggevonden,
maar in 1982 werden bij de zee honderden lijken van mensen ontdekt, die
op dezelfde manier als in Pompeji zijn gedood, nl. door een
pyroklastische golf.
Herculaneum was een stadje van slechts ca. 4000 inwoners, maar zeer rijk. Vooral in de keizertijd verrezen er prachtige openbare gebouwen, waarvan een monumentale palaestra en een tweetal thermen genoemd moeten worden. Het verschil met het naburige Pompeji is opvallend. Het aan Hippodamus van Milete herinnerende griekse stadsplan met zijn elkaar rechthoekig kruisende cardines en decumani is volkomen regelmatig. Van zwaar verkeer is geen spoor te bekennen; ook ontbreken in de straten de stapstenen.
Dit feit, alsmede de afwezigheid van muurteksten
langs de straten en de geringe opvallendheid
van de zakenpanden, wijst erop dat Herculaneum geen handels-,
maar een woonstad was. De huizen vertonen een
grote verscheidenheid en zijn moderner dan die in
Pompeji; ze getuigen van fijne smaak en grote
weelde. Een rijke schat van muurschilderingen (de
meeste overgebracht naar het Museo Nazionale in
Napels), mozaïeken, sculpturen en andere voorwerpen kwam eruit te voorschijn.
In de ten noordwesten van de stad gelegen Villa dei
Papiri of dei Pisoni trof men in het midden van de
18e eeuw, behalve veel prachtig beeldhouwwerk, een
kostbare collectie van honderden verkoolde griekse
en latijnse papyri aan met voornamelijk teksten van
epicureïsche wijsgeren
(Epicurus,
Philodemus e.a.)
en ook een fragment van Rabirius over de slag
bij Actium.
Lit. Gall (PRE 8, 532-548). A. Maiuri (EAA 3, 395-408). S. Carotenuto, Herculaneum (Napels 1932). A. W. van Buren, A Companion to the Study of Pompeii and Herculaneum³ (Rome 1933). E. Corti, Untergang und Auferstehung von Pompeii und Herculaneum (München 1951). V. Catalano, Storia di Ercolano (Napels 1953). Id., Antiquarium Herculanense (ib. 1957). A. Maiuri, Ercolano. I nuovi scavi (1927-1958) (Rome 1958). E. Kusch, Herculaneum (Nürnberg 1960).
Uitgave der papyri: Herculanensium voluminum quae supersunt, Collectio prior 1-11 (Napels 1793-1855). Id., Collectio altera 1-11 (ib. 1862-1876). Id., Collectio tertia 1 (Milaan 1914). M. Gigante, Catalogo dei papiri Ercolanesi (Napels 1979). J. Deiss, H. Italy's buried treasure London 1985). [A. J. Janssen]