Aquae
Aquae (letterlijk 'wateren'), romeinse naam van ruim
100 bij mineraal- en/of warmwaterbronnen gelegen
plaatsen. Ter onderscheiding werd meestal een genetivus
toegevoegd. De belangrijkste plaatsen van
deze naam waren:
(1) Aquae Grani of Granni. Deze benaming komt pas
voor in een oorkonde van 972 maar is vermoedelijk
ook de oude romeinse naam van het huidige Aken.
Bij opgravingen in het centrum
van Aken zijn resten van een vrij uitgestrekt
woongebied aangetroffen, die uit de 1e tot de 4e
eeuw dateren. De z.g. Kaiserquelle voedde reeds in
de Oudheid twee thermen.
(2) Aquae Mattiacae, castellum en badplaats op de
rechteroever van de Rijn, ca. 10 km ten noorden
van het op de linker oever gelegen
Mogontiacum
(Mainz); thans Wiesbaden.
Als onderdeel van de Rijngrenslinie reeds ten tijde
van keizer Augustus versterkt, was het op het eind
van de 1e eeuw nC een stenen castellum. Na de opstand
van 69/70, waarin het castellum verwoest
werd, werd A. hoofdstad van de civitas Mattiacorum.
In 259 werd het opnieuw verwoest en wederom herbouwd.
Reeds in de 1e eeuw kreeg A. betekenis als
badplaats en behield die totdat, kort na
het midden der 4e eeuw, de Alamannen zich van de
stad meester maakten.
(3) Aquae Sabaudicae, romeinse nederzetting in het gebied
van de Allobrogen,
112 km ten oosten van
Lugdunum (Lyon), 76 km ten zuiden van Genève;
thans Aix-les-Bains. Behalve
de resten van antieke thermen getuigen nog een
tempel, waarin thans een museum van oudheden is
gevestigd, en de z.g. boog van Campanus van het
romeinse verleden.
(4) Aquae Sextiae in Gallia Narbonensis, de oudste romeinse
nederzetting van Gallië, gesticht in 122 vC
door de proconsul Gaius Sextius Calvinus 30 km
ten noorden van Marseille; thans Aix-en-Provence.
Gelegen op een strategisch
punt aan de weg van Spanje naar Italië, nam het
castellum snel in omvang en betekenis toe. Na de
overwinning van Gaius Marius
op de Teutonen in
102 vC verkreeg A. het ius Latii, ten tijde van
Augustus
werd het een colonia, die ongeveer dezelfde
uitgestrektheid had als de huidige stad. De
opgravingen hebben echter weinig opmerkelijks te
voorschijn gebracht: muurresten van het castellum,
enkele mozaïeken (in het plaatselijke museum) en
sporen van rijke villa's. In de 4e eeuw nC werd A.
Sextiae hoofdstad van Narbonensis II en bisschopszetel.
Uit die tijd dateert het fraaie baptisterium. Hiernaast een grafurn uit Aquae Sextiae
Lit. M. Clerc, Aquae Sextiae (Aix-en-Provence 1916). F.
Benoit, Recherches archéologiques dans la région d'Aix
(Gallia 12, 1954, 285-300).
(5) Aquae Sulis,
romeinse badplaats in het engelse
graafschap Somerset, ca. 170 km ten westen van
Londen; thans Bath. De warmwaterbronnen
genoten van de le tot de 5e eeuw
bekendheid tot op het vasteland. [Nuchelmans]
(6) Aurelia Aquensis, in de 1e eeuw nC. belangrijk geworden badplaats aan noordwestelijke voet van het Zwarte Woud; thans Baden-Baden. Thermen zijn gevonden in de buurt van warme bronnen. In de tijd van Caracalla (213 nC) zijn deze gerestaureerd. Er is blijkens inscripties een heiligdom ter ere van de bron geweest.