Pelagius

Pelagius, oud-christelijk theoloog.

(I) Leven. P. stamde waarschijnlijk uit Ierland. Hij genoot een goede opleiding, werd lekenmonnik en leefde tegen het einde van de 4e eeuw te Rome, van waaruit hij in 410 voor de Westgoten naar Carthago en later naar Palestina vluchtte. Augustinus bestreed zijn opvattingen in verschillende geschriften. Door de pausen Innocentius I en Zosimus werd zijn leer verworpen, in 431 eveneens door het concilie van Ephese.

Dw literaire bedrijvigheid van P. is vrij groot geweest. Volledig overgeleverd zijn:

1. Expositiones (Verklaringen) van de brieven van Paulus, die in bewerkte vorm o.a. op naam van Hieronymus zijn terechtgekomen (MPL 30, 645-902), maar die in één hs. ook in de oorspronkelijke tekst bewaard gebleven zijn. 2. Epistola ad Demetriadem seu liber de institutione virginis (MPL 30, 15-45; 33, 1099-1120). 3. Libellus fidei ad Innocentium papam (MPL 48, 488-491). Onderzoekingen van De Plinval hebben voorts op grond van interne criteria uitgewezen dat verschillende tot dusver anonieme of op naam van andere auteurs staande geschriften in feite van P. stammen, terwijl er bij andere een marge van onzekerheid blijft. Men kent verder nog de titels van een aantal geschriften uit citaten of fragmenten.

(II) Het pelagianisme, een naar P. genoemde heresie betreffende natuur en genade, erfzonde en kinderdoop, legt sterk de nadruk op de wil bij het streven naar de volmaaktheid. De mens is volgens P. absoluut vrij geschapen om het goede te doen en het kwade te laten. P. ontkent de erfzonde en de noodzakelijkheid van de genade. De zonde van Adam is slechts persoonlijk geweest; de gevolgen daarvan zijn niet op zijn nakomelingen overgegaan. De mens bezit dus volgens P. de volle integriteit van zijn natuur, de hulp van de genade heeft hij niet nodig. Het p. is naturalistisch en rationalistisch: de verlossing van de mens is overbodig, alles wat van bovennatuurlijke orde is wordt afgewezen.

Geschriften tegen het p. publiceerden o.a. Augustinus, Hieronymus en Prosper van Aquitanië. Zie ook semipelagianisme.


Lit. Uitgave van de bewaarde geschrijten: zie tekst. Fragmenten: MPL 48, 593-615. - A. Souter, P.' Expositions of 13 Episties of St. Paul 1-2 (Cambridge 1922-1926). J. A. Robinson, P.' Expositions of 13 Epistles of St. Paul: Pseudo-Jerome Interpolations (Cambridge 1931). J. J. Dempsey, P.' Commentary on St. Paul (Rome 1937). G. de Plinval, Pélage. Ses écrits, sa vie et sa réforme (Lausanne 1943). Id., Essai sur le style et la langue de P. (Fribourg 1947). R. Pirenne, La morale de Pélage (Rome 1961). U. Bosse, Der Kolosserbrieftext des P. (Bonn 1966). [Bartelink]


Afkortingen Lijst van Namen