Dynalyse is een Latijnse tekst lezen zoals een Romein hem zou horen. En dat houdt in dat je woord voor woord de zinnen vertaalt, te beginnen met het eerste woord.

De beste manier om er kennis mee te maken is gewoon te beginnen: de rest wijst zich vanzelf!

Of lees even hieronder wat over dynalyse of dynamische analyse of lineaire aanpak van vertalen:

De dynamische analyse is door R. Lenaers in zijn ARS LEGENDI1 uitgewerkt. Lenaers wil bij lezen/vertalen van teksten meteen bij het eerste woord beginnen en niet wachten tot de zin helemaal af is:
     ... dat taal van nature mededeling is voor toehoorders. Wie luistert, kan echter niet construeren achteraf. Hij moet meedenken en -voelen met degene die tot hem spreekt, ja zelfs vooruitvoelen.2

Een jaar later, in 1971, verschijnt een Memorandum van de commissie modernisering leerplan klassieke talen in Lampas 4 (1971) nr. 1, p. 37-64. Ook deze commissie (onder voorzitterschap van de professoren Sicking en Leeman) wil gewoon van voren naar achteren lezen (p. 63). Klik op het plaatje voor een vergroting.
3

Ook Alet Holwerda en Remco Regtuit propageren de dynamische analyse, maar dan onder de naam lineaire aanpak van vertalen:
      De dichter zal ervoor gezorgd hebben dat de tekst voor iedereen begrijpelijk was. Hij zal zijn informatie dus in de meest logische volgorde hebben gepresenteerd: het publiek had geen tekst in de hand om nog even terug te bladeren. ...
     Wij 'knutselen' graag met de zinnen waarbij we de volgorde door elkaar halen om 'onze eigen Nederlandse volgorde te herstellen'. Maar het kan ook anders. Een schrijver zet niet zonder reden iets in een bepaalde volgorde. Waarom zouden we dan niet gewoon van voor naar achter lezen in plaats van te gaan 'husselen'? 4

Waar moet je op letten als je via de dynamische analyse gaat lezen?

  1. De woordvolgorde heeft betekenis. Woorden sluiten nauw bij elkaar aan om een groter geheel te vormen. De schrijver kiest er bewust voor om zijn informatie in een bepaalde (tijds)volgorde te geven! Dus niet zomaar een onderwerp pakken en een pv grijpen en dan aan het 'knutselen' slaan. Volg de originele woordvolgorde op de voet!
  2. Denk actief mee met de schrijver: wat verwacht je dat er gebeurt op grond van de informatie die je al hebt. Deze informatie kan komen uit de inleiding op de tekst, uit al vertaalde zinnen, uit kennis van de antieke cultuur, uit aantekeningen bij de tekst. En toets deze verwachting dan kritisch aan het Latijn!
    En wat verwacht je dat er gebeurt op grond van je algemene huis-, tuin- en keukenkennis van de wereld? Als voorbeeld het Nederlandse woord 'beken'. De context maakt duidelijk wat de betekenis is in het Nederlands: Beken met kikkers ... of Beken, vuile dief, ....
  3. Houd er rekening mee dat bepaalde woorden dwingend (kunnen) zijn: elk voorzetsel heeft een zelfstandig naamwoord in een vaste naamval bij zich, op een werkwoord kan een A.c.I. volgen, een betrekkelijk voornaamwoord hoort bij een antecedent. Je grammaticale kennis moet dus in orde zijn!

Bij de dynamische analyse vraag je je bij elk nieuw woord af wat het verband ervan is met de voorgaande woorden, wat de (grammaticale) functie is, wat de betekenis is.

Vaak is er één mogelijkheid die een stuk waarschijnlijker is dan alle andere. Dan neem je die mogelijkheid en kijkt of in het vervolg van de zin die betekenis nog steeds zinvol is. Dit is meestal het geval.

Loop je vast dan probeer je een andere betekenis. En je probeert ook te achterhalen waarom je een verkeerde keus hebt gemaakt. Misschien heb je een naamval of uitgang verkeerd geïnterpreteerd of heb je het woord verkeerd vertaald.
     Dit nadenken over je fouten is erg belangrijk. Alleen zo kun je vooruitgang boeken!

De dynamische analyse is niet de enige manier om teksten te vertalen. Je kunt ook eerst de zin lezen en dan gaan construeren: onderwerp pakken, persoonsvorm pakken, lijdend voorwerp pakken, enzovoorts.
     Of de dynamische analyse de beste manier is om teksten te vertalen, is niet van belang. Van belang is alleen of het voor jou de beste manier is. Dus probeer het uit en besluit dan of je het wilt gebruiken of dat je terugkeert naar je oude manier.

Je zult bij het vertalen af en toe vastlopen. Denk er dan aan dat je je woordenboek en je grammatica raadpleegt.

Het hier gebruikte PHP-script (de technische kant) heeft Jan Paul Posma verzorgd.

Als eerste begin met dynalyse heb ik samen met Robert Peters in 2002 meegedaan aan de ThinkQuest-wedstijd [aug 2012: de website is dood].

Mochten er onverhoopt rechten overtreden worden op/door/met deze site,
stuur dan even een mailtje zodat de plooien recht kunnen worden gestreken.

Leo Nellissen

 

 

 

 

 

 

 

 

Noten:
  1. Lenaers, R, s.j., ARS LEGENDI, Leuven 2e 1970, p. 25, 36-46. Hier vind je de betreffende pagina's (met dank aan Katja De Herdt). Terug.
  2. ibidem, p. 25. Terug.
  3. Het hele memorandum en andere publicaties van de CMLKT vind je hier. Terug.
  4. Holwerda, Alet, en Remco Regtuit, Vertaalvaardigheid Grieks. Aan de hand van Euripides' Bacchanten v. 170-198, Enschede z.j., p. [1] van 'Handleiding voor de leerling'. Terug.